งานวิจัยจากนักวิทยาศาสตร์ 2 ชิ้นล่าสุดที่สรุปว่าต้นตอการระบาดขอ COVID-19 น่าจะเริ่มมาจากตลาดหัวหนานในเมืองอู่ฮั่นที่มีการขายสัตว์เป็นๆ รวมถึงสัตว์ป่า โดยอาศัยการวิเคราะห์ข้อมูลและแพทเทิร์นของการระบาดในช่วงแรกๆ ที่เกิดขึ้นในจีน แต่ก็มีข้อโต้แย้งจากนักวิทยาศาสตร์อีกส่วนหนึ่งว่านี่อาจจะเป็นแค่หลักฐานว่าตลาดในอู่ฮั่นทำให้เกิดการระบาดแต่เชื้ออาจจะมีต้นตอมาจากที่อื่น

28 ก.พ. 2565 ทีมนักวิทยาศาสตร์เผยแพร่งานวิจัย 2 ชิ้นที่ในช่วงสุดสัปดาห์ที่ผ่านมาระบุว่าตลาดสดที่มีการขายอาหารและสัตว์เป็นๆ ในเมืองอู่ฮั่น ประเทศจีน เป็นแหล่งต้นตอการระบาดของไวรัสที่ก่อให้เกิดโรคระบาดใหญ่ COVID-19

งานวิจัยที่มาจากการวิเคราะห์ข้อมูลหลากหลายประเภท ไม่ว่าจะเป็นยีนส์ของไวรัส, แผนที่ของตลาด และข้อมูลกิจกรรมต่างๆ บนสื่อสังคมออนไลน์ของผู้ป่วย COVID-19 ในเมืองอู่ฮั่นช่วงเริ่มต้นของการระบาด นักวิทยาศาสตร์สรุปว่ามีความเป็นไปได้สูงมากที่โคโรนาไวรัส SARS-CoV2 จะมีอยู่ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่ยังมีชีวิตและถูกซื้อขายอยู่ในตลาดค้าส่งอาหารทะเลหัวหนานในช่วงปลายปี 2562 นอกจากนี้นักวิทยาศาสตร์ยังเสนอว่าไวรัสน่าจะติดกับคนที่ทำงานหรือเดินซื้อของที่นั่น 2 ครั้ง คนละเวลา

งานวิจัยหลายชิ้นรวมแล้วประมาณ 150 หน้าที่นำเสนอออกมาในครั้งนี้กลายเป็นสิ่งที่สำคัญต่อข้อถกเถียงในเรื่องต้นตอของโรคระบาดใหญ่ที่คร่าชีวิตคนไปเกือย 6 ล้านคนทั่วโลกแล้ว และมีความสำคัญต่อคำถามที่ว่าการระบาดในครั้งนี้รั่วไหลออกมาจากสัตว์ป่าที่ซื้อขายในตลาดหัวหนานใช่หรือไม่ หรือมาจากห้องทดลองไวรัสวิทยาอู่ฮั่นที่อยู่ในละแวกตลาดดังกล่าว หรือมาจากเหตุการณ์อื่นๆ ซึ่งเรื่องเหล่านี้ทำให้เกิดการถกเถียงกันว่าจะทำอย่างไรเพื่อยับยั้งไม่ให้มีเหตุการณ์โรคระบาดหนักแบบนี้เกิดขึ้นอีก

ไมเคิล โวโรเบย์ นักชีววิทยาวิวัฒนาการที่มหาวิทยาลัยแห่งแอริโซนาซึ่งเป็นผู้ร่วมเขียนรายงานการวิจัยกล่าวว่า "เมื่อพิจารณาจากหลักฐานเหล่านี้ทั้งหมดแล้ว มันเป็นแสดงให้เห็นภาพที่ชัดเจนเป็นพิเศษว่าโรคระบาดใหญ่ครั้งนี้เริ่มต้นมาจากตลาดหัวหนาน"

งานวิจัยฉบับนี้ยังไม่ได้มีการตีพิมพ์เผยแพร่ในวารสารทางวิทยาศาสตร์แต่ก็มีนักวิทยาศาสตร์หลายรายที่บอกว่างานวิจัยนี้เป็นการวิเคราะห์ข้อมูลที่มีอยู่ได้อย่างรัดกุมและน่าสนใจ

เทีย ฟิสเชอร์ นักวิจัยด้านสาธารณสุขของมหาวิทยาลัยแห่งโคเปนเฮเกนที่แม้ไม่ได้ร่วมในงานวิจัยครั้งนี้บอกว่า ข้อสรุปจากงานวิจัยเหล่านี้ "น่าเชื่อถืออย่างมาก" และเชื่อมั่นได้จากการใช้หลักฐานเป็นจำนวนมาก

อย่างไรก็ตามมีนักวิทยาศาสตร์บางส่วนที่ชี้ให้เห็นว่าข้อสรุปเรื่องตลาดในอู่ฮั่นยังคงมีช่องโหว่ เช่น ไม่ได้ระบุให้ชัดเจนว่าเป็นสัตว์ชนิดใดที่แพร่เชื้อมาสู่คน

เจสซี บลูม ผู้เชี่ยวชาญด้านไวรัสของศูนย์วิจัยมะเร็งเฟรดฮัตชินสันกล่าวว่าข้อสรุปของนักวิจัยอาจจะจริง แต่บลูมก็ยังมองว่าคุณภาพของข้อมูลอาจจะไม่มากพอที่จะบอกได้อย่างมั่นใจว่าข้อสรุปนี้เป็นเรื่องจริงจากความเป็นได้หลากหลายกรณี

อีกงานวิจัยหนึ่งจากศูนย์ควบคุมโรคติดต่อของจีนที่เผยแพร่เมื่อวันที่ 25 ก.พ. ที่ผ่านมา ได้วิเคราะห์ร่องรอยรหัสพันธุกรรมหรือยีนส์ของตัวอย่างที่เก็บมาจากตลาดหัวหนานในช่วงเดือน ม.ค. 2563 แต่พอนักวิจัยเหล่านี้ไปเก็บตัวอย่างที่เป็นสัตว์ที่ยังมีชีวิตเพิ่มเติม ตำรวจก็ทำการปิดตลาดและทำการฆ่าเชื้อไปแล้วหลังจากที่มีผู้คนที่เกี่ยวข้องกับตลาดแห่งนี้หลายรายป่วยทำให้ไม่มีสัตว์เป็นๆ ที่ขายในตลาดเหลืออยู่ พวกเขาจึงต้องใช้วิธีเก็บตัวอย่างบนพื้นผิวต่างๆ ภายในตลาดแทนรวมถึงจากเนื้อที่อยู่ในช่องแช่แข็งหรือแช่เย็น นอกจากนี้ยังเก็บตัวอย่างจากการตรวจสุนัขและแมวรอบบริเวณนั้นอีกทั้งยังเก็บตัวอย่างจากท่อระบายน้ำนอกตลาดด้วย

พวกเขาทำการวิจัยในเรื่องนี้มาตั้งแต่ 2 ปีที่แล้ว แต่พวกเขาเพิ่งจะเผยแพร่ผลต่อสาธารณะเมื่อวันที่ 25 ก.พ. ที่ผ่านมา โดยระบุว่าจากกลุ่มตัวอย่างที่เก็บมาจากตลาดหัวหนานนั้นมีเชื้อสาย (lineage) A และ B ซึ่งทั้งสองเชื้อสายนี้เป็นตัวที่แพร่กระจายในกรณีโรค COVID-19 ในช่วงแรกๆ ที่จีน

เรื่องนี้เป็นการค้นพบใหม่เพราะในตอนแรกนั้นมีการค้นพบเชื้อสาย B เท่านั้นที่เกี่ยวข้องกับตลาดหัวหนาน และเนื่องจากเชื้อสาย B กลายพันธุ์มาจากเชื้อสาย A ทำให้นักวิจัยบางคนก่อนหน้านี้เสนอว่าไวรัสอาจจะมาจากที่อื่นก่อนที่จะเข้ามาในตลาดแล้วแพร่พระจายในอู่ฮั่น แต่ข้อสันนิษฐานที่ว่านี้ก็ถูกตีตกไปโดยงานวิจัยใหม่จากจีนเองที่พบว่ามีทั้งสองเชื้อสายในตลาด งานวิจัยนี้ยังสอดคล้องไปในทางเดียวกันกับงานวิจัยจากโวโรเบย์และทีมงานด้วย ที่ระบุว่ามีเหตุการณ์แพร่ระบาดเกิดขึ้นอย่างน้อย 2 ครั้งที่ตลาด

ก่อนหน้านี้เคยมีข้อถกเถียงกันถึงความเป็นไปได้ที่จะมีต้นตอการระบาดแบบอื่นๆ ด้วย เช่น ในช่วงกลางปี 2563 เจ้าหน้าที่ระดับสูงของรัฐบาลทรัมป์ของสหรัฐฯ พยายามเสนอว่าแหล่งที่มาของการระบาดอาจจะมาจากห้องทดลองไวรัสวิทยาที่อยู่ห่างออกไปจากตลาดหัวหนานราว 12-13 กม. อีกฟากหนึ่งของแม่น้ำแยงซี แต่ก็ไม่มีหลักฐานโดยตรงที่บ่งบอกในเรื่องนี้ทำให้นักวิจัยปฏิเสธข้อสันนิษฐานนี้

อย่างไรก็ตามเรื่องนี้ทำให้รัฐบาลจีนถูกวิพากษ์วิจารณ์ในเรื่องที่พวกเขาปกปิดงานวิจัยเกี่ยวกับที่มาของไวรัสแทนที่จะเปิดเผยออกมาตั้งแต่ช่วงแรกของการระบาดใหญ่ ทางการจีนไม่เคยนำเสนอรายงานการวิจัยชิ้นนี้จากศูนย์ควบคุมโรคติดต่อของพวกเขาเลย มีแค่สื่อ 2 แห่งคือเซาท์ไชนามอร์นิงโพสต์ในฮ่องกง และสื่ออีพอคไทม์ของกลุ่มฟาหลุนกงเท่านั้นที่รายงานเรื่องนี้โดยอ้างว่าเป็นข้อมูลที่รั่วไหลจากรายงานของนักวิจัย

นอกจากนี้องค์การอนามัยโลกเคยส่งทีมผู้เชี่ยวชาญเข้าไปสืบสวนเรื่องนี้ในจีนเองเมื่อต้นปี 2564 แต่ผลที่ได้ก็ไม่เป็นที่พอใจทำให้ในช่วงกลางปีมีการเรียกร้องจากนักวิจัยรวม 16 รายรวมถึง โวโรเบย์และบลูมเขียนจดหมายเปิดผนึกเรียกร้องให้มีการสืบสวนมากกว่านี้รวมถึงกรณีที่ว่ามีความเป็นไปได้ว่าอาจจะหลุดมาจากห้องทดลองหรือไม่

นั่นทำให้มีการเก็บข้อมูลกลุ่มตัวอย่างที่ติดโรคในช่วงแรกที่อู่ฮั่นแล้วทำการศึกษาแพทเทิร์นหรือรูปแบบการกระจายของกลุ่มผู้ติดเชื้อซึ่งบ่งชี้ว่าการติดเชื้อมีที่มาจากตลาดหัวหนาน อย่างไรก็ตามมีข้อโต้แย้งจาก เดวิด เรลแมน นักจุลชีววิทยาจากมหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ดในเรื่องที่ว่าถึงแม้จะมีแพทเทิร์นดังกล่าวแต่ตลาดก็อาจจะไม่ใช่แหล่งกำเนิดของไวรัสตัวนี้แต่อาจจะเป็นหลักฐานที่ว่าตลาดแห่งนี้เป็นตัวทำให้เกิดการระบาดอย่างรวดเร็วหลังจากที่ไวรัสมีการแพร่เชื้อในมนุษย์มาจากที่อื่นก่อนแล้ว

แต่โวโรเบย์และทีมวิจัยก็โต้ตอบข้อโต้แย้งของเรลแมนเช่นกันว่าตัวไวรัสน่าจะแพร่ออกมาจากตัวตลาดเองมากกว่าโดยอาศัยงานวิจัยจากศูนย์ควบคุมโรคติดต่อจีนและแหล่งอื่นๆ ทำให้พบว่ามีเชื้ออยู่เป็นคลัสเตอร์ในแหล่งที่มีการขายสัตว์เป็นๆ โวโรเบย์และทีมวิจัยระบุอีกว่าไวรัสเชื้อสาย A กับเชื้อสาย B อาจจะมีการแพร่ระบาดจากสัตว์สู่คนจากสองเหตุการณ์ระบาดซึ่งเกิดขึ้นคนละเวลากัน และมีความเป็นไปได้ที่จะเกิดขึ้นในช่วงประมาณเดือน พ.ย. 2562

ขณะที่บลูมมองต่างออกไป โดยตั้งข้อสังเกตจากข้อมูลการพบไวรัสเชื้อสาย Aบนถุงมือที่เก็บได้ในตลาด ตัวอย่างชิ้นนี้เก็บมาได้หลังจากที่ไวรัสระบาดไปสู่คนก่อนแล้ว ทำให้เป็นไปได้ว่าการระบาดอาจจะไม่ได้เกิดขึ้นแยกกัน 2 ครั้งภายในสถานที่แห่งเดียวกัน แต่อาจจะมีกรณีที่เชื้อถูกนำมาจากที่อื่นด้วยก็ได้

เรียบเรียงจาก

Pair of Studies Say COVID Originated in Wuhan Market, Yahoo, 27-02-2022