พิพิธภัณฑ์รำลึกถึงเหตุการณ์สังหารหมู่ผู้ชุมนุมที่จัตุรัสเทียนอันเหมินปี 2532 ในฮ่องกง 2 แห่ง ถูกบีบให้ปิดทำการเมื่อวันที่ 2 มิ.ย. 2564 ก่อนถึงวันครบรอบเหตุการณ์เพียง 2 วัน โดยอาจเป็นส่วนหนึ่งของความพยายามปิดกั้นการพูดคุยเกี่ยวกับเทียนอันเหมินในที่สาธารณะของพรรคคอมมิวนิสต์จีน

ปกติชาวจีนและชาวฮ่องกงจะร่วมรำลึกถึงเหตุการณ์ปราบปรามผู้ชุมนุมเรียกร้องประชาธิปไตยที่จัตุรัสเทียนอันเหมินทุกวันที่ 4 มิ.ย. ที่ฮ่องกง ขณะที่จีนแผ่นดินใหญ่ปิดกั้นเรื่องนี้อย่างหนัก แต่ไม่กี่ปีที่ผ่านมา การปิดกั้นก็คืบคลานเข้าสู่ฮ่องกงพร้อมอิทธิพลทางการเมืองของรัฐบาลจีน ด้วยการสั่งปิดพิพิธภัณฑ์ความทรงจำเกี่ยวกับเหตุการณ์เทียนอันเหมินก่อนถึงวันครบรอบไม่กี่วัน

คณะทำงานของพิพิธภัณฑ์ 4 มิถุนายน ที่รวบรวมความทรงจำเกี่ยวกับการชุมนุมที่จัตุรัสเทียนอันเหมิน เปิดเผยว่า พวกเขาถูกบีบให้ปิดพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ หลังเจ้าหน้าที่เข้าไปสอบสวนว่ามีใบอนุญาตในการจัดแสดงต่อสาธารณะหรือไม่ ด้านแนวร่วมฮ่องกงสนับสนุนขบวนการประชาธิปไตยรักชาติ (Hong Kong Alliance of Patriotic Democratic Movements) กลุ่มผู้จัดงานรำลึกเทียนอันเหมิน กล่าวว่า สาเหตุที่พิพิธภัณฑ์ตัดสินใจปิดตัวลง เพราะต้องการปกป้องคณะทำงานและคนที่เข้าชมงาน ในช่วงที่พวกเขากำลังแสวงหาคำแนะนำทางกฎหมาย

จีนห้ามไม่ให้จัดงานรำลึกถึงเหตุการณ์เทียนอันเหมินในพื้นที่แผ่นดินใหญ่มาเป็นเวลานาน ขณะที่ญาติของผู้เสียชีวิตจากเหตุการณ์มักจะถูกคุมขังหรือข่มขู่คุกคามจากเจ้าหน้าที่ก่อนถึงวันครบรอบ ขณะที่ในฮ่องกงมักจะจัดงานรำลึกได้โดยตลอดและมีผู้มาร่วมงานจำนวนมาก ทว่าปี 2563 ทางการจีนสั่งห้ามไม่ให้จัดงานรำลึกเหตุการณ์เทียนอันเหมินในฮ่องกง โดยอ้างเรื่องการควบคุมโควิด-19 และอาศัยข้ออ้างเดียวกันในปี 2564

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา จีนออกมาตรการควบคุมฮ่องกงเข้มงวดมากขึ้น จนสื่อตะวันตกมองว่าอาจจะเป็นการทำร้ายฮ่องกงในฐานะศูนย์กลางด้านการเงิน หลังรัฐบาลฮ่องกงใช้กฎหมายความมั่นคงฉบับใหม่จากจีน จับกุมคุมขังนักเคลื่อนไหวเพื่อประชาธิปไตยหลายคนนับ ตั้งแต่ที่มีการประท้วงในปี 2562

ด้านพิพิธภัณฑ์เทียนอันเหมิน ตั้งโดยแนวร่วมฮ่องกงสนับสนุนขบวนการประชาธิปไตยรักชาติ ซึ่งเตรียมเป็นพื้นที่สำหรับวางดอกไม้ไว้อาลัยผู้เสียชีวิตจากเหตุการณ์สังหารหมู่ที่จตุรัสเทียนอันเหมิน จำต้องปิดตัวลงหลังเปิดทำการเมื่อวันที่ 30 พ.ค. 2564

อัลเฟรด โหลว ไหว่หมิง กรรมการของกลุ่มแนวร่วมฯ ให้สัมภาษณ์ไว้ก่อนหน้านี้ว่า ธีมของการจัดแสดงครั้งล่าสุดเน้นเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างการเคลื่อนไหวของชาวฮ่องกงและชาวจีน ที่มีจุดเชื่อมโยงกันจนทำให้เกิดการประท้วงที่เทียนอันเหมินในปี 2532 โหลวบอกว่าการจัดแสดง "เน้นนำเสนอข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์จึงไม่น่าจะมีความเสี่ยงทางกฎหมาย เว้นแต่คุณจะบอกว่ามันเป็นเรื่องผิดกฎหมายที่ชาวฮ่องกงจะบอกเล่าความจริงและข้อเท็จจริง"

วันที่ 4 มิ.ย. ของทุกปี จะมีการจัดชุมนุมรำลึกเหตุการณ์เทียนอันเหมินที่วิเตอเรียปาร์ค ปีนี้เป็นปีที่สองแล้วที่ทางการฮ่องกงอาศัยข้ออ้างเรื่องการป้องกันโรคระบาดเพื่อห้ามการชุมนุม แต่ปี 2563 ก็ยังมีผู้มาชุมนุมหลายพันคน นักกิจกรรม 20 คน ถูกจับกุมจากการร่วมชุมนุมในหลายสัปดาห์ให้หลัง ขณะที่ 30 พ.ค. 2564 'คุณยายหว่อง' ถูกจับกุมจากการเดินขบวนเดี่ยวเพื่อรำลึกเทียนอันเหมิน

ปี 2564 ผู้จัดงานขอให้ผู้อยู่ในอ่องกงแสดงออกเชิงรำลึกถึงเหตุการณ์ด้วยการจุดเทียน ไม่ว่าพวกเขาจะอยู่ที่ไหนก็ตาม ขณะที่นักวิจารณ์ระบุว่า ทางการฮ่องกงซึ่งถูกมองว่าเป็นหุ่นเชิดของจีน อ้างใช้การควบคุมโรคระบาดเพื่อปิดปากฝ่ายประชาธิปไตยในฮ่องกงเท่านั้น

เรียบเรียงจาก

• Hong Kong officials shut down Tiananmen Square museum 3 days after opening, Global News, 02-06-2021
• Organiser of Hong Kong’s Tiananmen vigil opens museum to visitors wishing to leave flowers to mark crackdown’s anniversary, South China Morning Post, 30-05-2021