เด่น คำแหล้ นักต่อสู้เพื่อที่ดิน ในความทรงจำคนเดินนำขบวนการอีสานใหม่

“ไม่รู้ว่าในสายตาผม พ่อเด่นแกหายน่ากลัวตอนไหน คงเป็นเพราะแกไม่ชอบห้องแอร์ เราเลยสนิทกัน”

“ไม่รู้ว่าในสายตาผม พ่อเด่นแกหายน่ากลัวตอนไหน คงเป็นเพราะแกไม่ชอบห้องแอร์ เราเลยสนิทกัน”

นั่นเป็นคำพูดช่วงหนึ่งในบทสนทนาขนาดสั้นของเรากับ บอม วิทูวัจน์ ทองบุ ศูนย์กฎหมายสิทธิมนุษยชนเพื่อสังคม และสมาชิกขบวนการอีสานใหม่ ระหว่างที่ขบวนเดินเพื่อสิทธิชีวิตคนอีสาน หรือ walk for rights หยุดพักกินข้าวกลางวันที่วัดแห่งหนึ่ง ในอำเภอภูกระดึง จังหวัดเลย อาจนับว่านี่เป็นประสบการณ์ครั้งแรกที่เราได้สัมภาษณ์แหล่งข่าวในขณะที่เขา นอนถอดเสื้อ เอาเสื้อคลุ่มสีดำมาทำเป็นผ้าปิดตา เพื่อให้การพักผ่อนในเวลาเที่ยงครึ่งเป็นไปได้ง่ายขึ้น ก่อนจะออกเดินต่อไปในอีกชั่วโมงถัดไป และดูจะเป็นการสัมภาษณ์ที่ง่ายมาก เพราะเราถามเขาเพียงคำถามเดียว ช่วยเล่าเรื่องพ่อเด่นที่หายตัวไปให้ฟังหน่อย?

บอมเล่าว่า รู้จักกับ พ่อเด่น คำแหล้ นักต่อสู้เรื่องที่ดินที่ทำกิน แห่งบ้านโคกยาว ตำบลทุ่งลุยลาย อำเภอคอนสาร จังหวัดชัยภูมิ ตั้งแต่ยังเรียนที่นิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น และเหตุการณ์ที่ทำให้เขาสองคนได้เจอกันคือ การลงทำค่ายของกลุ่มดาวดิน ซึ่งบ้านโคกยาวเป็นพื้นที่พิพาทหลังการประกาศเขตป่าสงวนชาติภูซำผักหนาม เมื่อปี 2516 และมีปัญหาเรื่อยมาจนทั่งมีปัญหาระลอกใหญ่อีกครั้งหลังการรัฐประหาร 2557 โดย คสช.

“เจอแกครั้งแรก ตอนพาน้องดาวดินมาเซอร์เวย์ที่จัดค่าย ตอนนั้นผมอยู่ปี 3 ก็ได้ไปลงที่ทุ่งลุยลาย คอนสาร ก็เลยได้มาเจอพ่อเด่น แกนั่งอยู่นอกวงคุย ผิวดำๆ คล้ำๆ นั่งนิ่งๆ หน้าแกดุ ดูน่ากลัว หลายคนก็แนะตัวกันไป สวัสดีครับ ผมชื่ออะไรก็ว่ากันไป แต่แกไม่พูดเหมือนคนอื่น คำแรกผมยังจำได้เลย แกบอกว่า สบายดีลูกหลาน”

อาจจะเพราะคำกล่าวทักทายคำแรก ที่ไม่ใช่สวัสดี บอม เลือกที่จะเข้าไปคุยกับ พ่อเด่น หลังจากวงพูดคุยระหว่างนักศึกษากับชาวบ้านเรื่องการเตรียมออกค่ายจบลง

“สำหรับผมตอนนั้น พ่อเด่นแกคือ อาจารย์ของเราคนหนึ่ง แกมีประสบการณ์การต่อสู้เยอะ เวลาได้คุยกัน แกก็เล่าอดีตการต่อสู้ เรื่องที่ดินที่ของแกให้เราฟัง สมัยก่อนป่าไม้ไม่กล้าทำอะไรชาวบ้านหรอก เพราะมีคอมมิวนิสต์ดูแลพื้นที่อยู่ แกก็เล่าของแกไป”

แม้ท้ายที่สุดค่ายดาวดินครั้งนั้นจะไม่ได้ไปจัดที่บ้านโคกยาว แต่จัดที่บ้านบ่อแก้วแทน แต่เรื่องราวความสัมพันธ์ระหว่างคนรุ่นใหญ่ กับคนรุ่นใหม่ก็ไม่ได้สิ้นสุดลง บอมเล่าว่า ได้เจอกับพ่อเด่นอีกหลายครั้งในการประชุม การสัมมนา เรื่องสิทธิชุมชน เรื่องปัญหาที่ดินที่ทำกินต่างๆ เป็นประจำ แล้วเขาสองคนมีอะไรบางอย่างที่คล้ายกันคือ สองคนไม่ชอบห้องแอร์กันทั้งคู่

“พอผมทำงานแล้วก็มาตั้งศูนย์กฎหมายกับเพื่อนๆ เวลาเราไปประชุมเรื่องสิทธิ เรื่องกฎหมายต่างๆ ก็จะเจอแกบ่อยๆ ห้องมันแอร์เย็นเกินไปพวกผมไม่คุ้น ก็เลยออกมาสูบยากัน แกก็ตามมาด้วย แกไม่ชอบห้องแอร์เหมือนกัน ก็ได้คุยกันบ่อยๆ เราคุยเรื่องอะไร เรื่องที่ดิน เรื่องเหมือง เรื่องปิโตรเลียม แกคุยด้วยได้หมดทุกเรื่อง แล้วก็ชอบเล่าเรื่องตอนตัวเองเข้าป่าไปร่วมกับคอมมิวนิสต์”

จากเรื่องราวที่ได้ฟังหลายๆ ครั้ง จากปัญหาของชาวบ้านที่ได้ยินอยู่บ่อยๆ และจากการต่อสู้ของรุ่นพ่อ รุ่นลุง แม้บรรยากาศทางการเมือง และบรรยากาศในการต่อสู้จะเปลี่ยนไปมาก แต่สิ่งที่บอมเห็น พ่อเด่น ยังคงเป็นนักต่อสู้อยู่เสมอ

“ไม่คิดว่ามันจะมาจบง่ายๆ แบบนี้ ตอนแกหายไปใหม่ๆ ก็มีคนคิดว่าแกหลงป่า คิดว่าถูกสัตว์ทำร้าย โอ้ยคนเคยเป็นนายพราน เคยเป็นคอมมิวนิสต์ถ้าหลงป่าก็คงไม่ใช่ จะว่าแกป่วยผมก็ไม่เคยเห็นแกเป็นอะไรเลย แต่สิ่งที่เจอเราเจออยู่นี่คือการหายไป แบบไม่มีล่องรอยอะไรเลย คนนี่แหละที่ทำคน การอุ้มหายมันโหดร้ายตรงที่นอกจากคนที่หายจะเป็นเหยื่อแล้ว มันทำให้คนที่ยังอยู่เป็นเหยื่อไปด้วยเหมือนกัน ลูกเต้าแกก็ไม่มีอยู่กับเมียสองคน ตอนนี้ที่บ้านก็เหลือแต่เมียแก กับหมาอีกสองตัว”

หมายเหตุ1 : เด่น คำแหล้ อายุ 65 ปี ประธานโฉนดชุมชนโคกยาว ต.ทุ่งลุยลาย อ.คอนสาร จ.ชัยภูมิ แกนนำนักต่อสู้เพื่อสิทธิที่ดินบนผืนป่าโคกยาว ซึ่งหายตัวไปตั้งแต่ 16 เม.ย. ที่ผ่านมา หลังเดินทางเข้าป่าบริเวณสวนป่าโคกยาวรอยต่อระหว่างป่าสงวนแห่งชาติชาติภูซำผัก หนาม และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูเขียว เพื่อเข้าไปหาเก็บหน่อไม้ ไปวางขายที่ตลาดทุ่งลุยลาย

หมายเหตุ2 : ทั้งนี้กิจกรรม walk for rights ได้เริ่มต้นเมื่อวันที่ 5 มิ.ย. 2559 ซึ่งตรงกับวันสิ่งแวดล้อมโลก โดยขบวนการอีสานใหม่มีเป้าหมายว่าจะเดินทั่วภาคอีสานระยะทางประมาณ 800 กิโลเมตร 35 วัน เพื่อพบปะประชาชนในภาคอีสาน และเปิดปัญหาผลกระทบจากโครงการพัฒนาของรัฐ และนโยบายของรัฐทั่วภาคอีสาน รวมทั้งเรื่องการละเมิดสิทธิมนุษยชน

เรื่องที่เกี่ยวข้อง Timeline ก่อนหายตัว ลุงเด่น คำแหล้ นักสู้สิทธิที่ดินต่อการทวงคืนผืนป่ายุค คสช.

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท