สื่อสวีเดนพบ น.ศ. ปริญญาเอกจีนกว่า 30 คน ถูกจับเซ็นข้อตกลงให้จงรักภักดีต่อพรรคคอมมิวนิสต์จีน ก่อนเดินทางไปศึกษาต่อ หากฝ่าฝืนผู้ปกครองอาจต้องรับผิดชอบในฐานะ "ผู้ค้ำประกัน" มหาวิทยาลัยสวีเดนบางแห่งเริ่มหยุดรับ น.ศ. ที่ถูกส่งมาจากสภาทุนการศึกษาจีนแล้ว ขณะที่บางเห็นยังเห็นต่างหรือรอความชัดเจนเพิ่มเติม

สำนักข่าวภาษาอังกฤษหลายแห่งนำเสนอข้อมูลโดยอ้างอิงจากรายงานเมื่อ 12 ม.ค. 2566 ของหนังสือพิมพ์ Dagens Nyheter ในประเทศสวีเดน พบว่านักศึกษาสัญชาติจีนที่เซ็นข้อตกลงดังกล่าว ถูกส่งมายังมหาวิทยาลัยต่างๆ ของสวีเดนผ่านสภาทุนการศึกษาจีน (Chinese Scholarship Council) ในสังกัดของกระทรวงศึกษาธิการ

หนังสือพิมพ์  Dagens Nyheter ได้รับเอกสารเหล่านี้และนำมาตรวจสอบ พบว่านอกจากนักศึกษาจีนจะต้องจงรักภักดีต่อพรรคคอมมิวนิสต์จีนแล้ว ยังต้อง "รับใช้ผลประโยชน์ของรัฐบาล" และ "ไม่เข้าร่วมกิจกรรมที่ขัดต่อความประสงค์ของทางการโดยเด็ดขาด" หากฝ่าฝืนข้อตกลง พวกเขาอาจต้องรับ "ผลกระทบที่ตามมา"  

สื่อสวีเดนอ้างว่า ครอบครัวของนักศึกษาโดนผูกมัดในข้อตกลงดังกล่าวด้วย โดยข้อความตอนหนึ่งระบุว่าหากนักศึกษาฝ่าฝืนข้อตกลงในเอกสาร หรือการศึกษาต่อของพวกเขาถูก "รบกวน" ครอบครัวของนักศึกษาอาจต้องตกเป็นผู้ชำระหนี้ให้แก่รัฐบาล 

หลังรายงานเหล่านี้ถูกเผยแพร่ออกมา แมตส์ เพียร์สสัน รัฐมนตรีกระทรวงศึกษาธิการ ระบุว่าข้อมูลนี้เป็นเรื่องที่ "ซีเรียสอย่างมาก" หลังกำชับให้มหาวิทยาลัยในสวีเดนเตรียมรับมือเมื่อปลายปีที่แล้ว ในปีนี้อาจมีมาตรการเพิ่มเติมและกำลังติดตามสถานการณ์อย่างใกล้ชิด ทั้งนี้ เขาพร้อมให้เครื่องมือทุกอย่างแก่มหาวิทยาลัย​เพื่อรับมือกับสถานการณ์ต่อไป

ห้ามพ่อแม่ออกนอกประเทศ

เรื่องนี้เริ่มเป็นประเด็นขึ้นครั้งแรกเมื่อ 2 ปีที่แล้ว เมื่อนักศึกษาจีนคนหนึ่งของมหาวิทยาลัยลุนด์ทำผลคะแนนสอบกลางภาคได้ไม่ดีเท่าที่ควร หลังได้รับคำแนะนำจากทางมหาวิทยาลัยให้ลาออก เขารู้สึกกังวลอย่างมาก และบอกว่าพ่อแม่ของเขาในเมืองจีนจะต้องเจอกับปัญหาใหญ่หลายอย่าง​

จากกรณีดังกล่าว เดวิด จิสเซลสัน นอร์ด รองคณบดีฝ่ายกิจการระหว่างประเทศ คณะแพทย์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยลุนด์ ได้ติดตามเรื่องเพิ่มเติมและพบว่าญาติของนักศึกษาคนดังกล่าวต้องลงนามในสัญญาเพื่อเป็นผู้ชำระค่าเสียหาย หากนักศึกษาเรียนไม่จบ 

"เรารู้สึกประหลาดใจ เพราะเราไม่เคยได้ยินเรื่องสัญญาแบบนั้นมาก่อน เมื่อนักศึกษาคนถัดไปเขามา เราจึงขอดูสัญญาดังกล่าวและถึงได้เห็นการใช้คำพูดเหล่านี้" เดวิด จิสเซลสัน นอร์ด บอกเล่าเกี่ยวกับที่มาของการเจอเอกสารข้อตกลงดังกล่าว 

"สิ่งที่ทำให้ผมตกใจมากคือมีการใช้คำด้วยว่า ผู้ค้ำประกันของนักศึกษา ซึ่งมักเป็นญาติใกล้ชิด ถูกห้ามออกนอกประเทศเป็นระยะเวลานาน ตราบที่นักศึกษายังคงเรียนอยู่ในต่างประเทศ นี่คือวิธีการทำงานของระบอบเผด็จการ คือครอบครัวถูกจับเป็นตัวประกันในประเทศบ้านเกิด มันไม่น่าอภิรมย์เลย"  

ยุติความร่วมมือ 'สภาทุนการศึกษาจีน'

หลังจากพบเอกสารดังกล่าวในมหาวิทยาลัยลุนด์ สถาบันคาโรลินสกา มหาวิทยาลัยระดับชั้นนำของสวีเดนซึ่งรับนักศึกษาปริญญาเอกจากสภาทุนการศึกษาจีนกว่าปีละ 30 คน ได้ออกมาประกาศระงับความร่วมมือแลกเปลี่ยนนักศึกษากับทางการจีนเป็นการชั่วคราว เพื่อรอความชัดเจนเพิ่มเติม 

บ็อบ แฮร์ริส อาจารย์และรองนายกฝ่ายศึกษาวิจัยของสถาบันคาโรลินสกา ระบุว่าตอนนี้ "ยังมีความไม่แน่นอนหลายอย่าง เช่น การขัดต่อผลประโยชน์ของรัฐบาลจีนหมายความว่าอย่างไร เป็นต้น ฉะนั้นเราจึงตัดสินใจยังไม่รับนักเรียนผ่านสภาทุนการศึกษาจีนไปก่อน"

ในการสัมภาษณ์เพิ่มเติมกับสำนักข่าวพายนิวส์ บ็อบระบุว่าแม้หนังสือพิมพ์  Dagens Nyheter จะรายงานใจความสำคัญอย่างถูกต้อง แต่ยังไม่ใช่ "คำเป๊ะๆ" ของเอกสารดังกล่าว อย่างไรก็ตาม "ความเป็นจริงก็คือตอนนี้เราทราบแล้วว่าผู้ได้รับประโยชน์จากสภาทุนการศึกษาจีนได้ลงนามในสัญญาฉบับนี้" 

รายงานของ Dagens Nyheter พาดพิงถึงสถาบันการศึกษาในสวีเดนอย่างน้อย 4 แห่งด้วยกัน ในจำนวนนี้มีมหาวิทยาลัยที่ยุติความร่วมมือแลกเปลี่ยนนักศึกษากับรัฐบาลจีนแล้ว 2 แห่ง ระงับชั่วคราว 1 แห่ง และรอความชัดเจนเพิ่มเติม 1 แห่ง 

ขณะที่สถาบันคาโรลินสกาอยู่ระหว่างหยุดรับนักศึกษาจากทางการจีน และเจรจาข้อตกลงใหม่ มหาวิทยาลัยลุนด์ มหาวิทยาลัยอุปป์ซาลา ได้ยุติความร่วมมือทุกรูปแบบกับสภาทุนการศึกษาจีนแล้ว แต่สถาบันเทคโนโลยีแห่งชาติในกรุงสตอกโฮล์มยังท้วงติงว่าเอกสารดังกล่าวอาจเป็นเพียงขั้นตอนทางการทั่วไป

สเตฟาน ออสลุนด์ รองอธิการบดีด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของสถาบันเทคโนโลยีแห่งชาติ ระบุว่า "เรากำลังพูดคุยกับสถาบันคาโรลินสกาและสภาทุนการศึกษาจีนเกี่ยวกับเอกสารเหล่านี้ แต่ตลอดหลายปีที่ผ่านมาที่เรารับนักศึกษาจากสภาทุนการศึกษาจีน เราไม่เคยได้รับเบาะแสว่านักศึกษาจะได้รับอันตรายจากเอกสารดังกล่าวเลย" 

แม้ขณะนี้ยัง "ไม่มีหลักฐาน" และยัง "ไม่แน่ใจร้อยเปอร์เซ็นต์" ว่าเอกสารดังกล่าวเป็นปัญหาหรือไม่ แต่เขาเห็นว่าข้อความที่ระบุว่า "การกระทำที่ขัดต่อผลประโยชน์ของรัฐ" ไม่ใช่เรื่องแปลกอะไร เพราะอาจถูกตีความได้ว่าเป็นเพียงแค่การขอให้ประพฤติตัวอย่างเหมาะสมเวลาอยู่ในต่างประเทศ ซึ่งไม่ต่างจากเงื่อนไขของทุนการศึกษาอื่นๆ

หาข้อตกลง

นอร์ด จากมหาวิทยาลัยลุนด์ และแฮร์ริส จากสถาบันคาโรลินสกา เห็นว่าเรื่องนี้ไม่ใช่ความผิดของนักศึกษาจีน เนื่องจากนักศึกษาจีนที่พวกเขาเคยทำงานด้วยนับว่า "น่าพึงพอใจ และได้รับการศึกษาอย่างดี" มาโดยตลอด อย่างไรก็ตาม แฮร์ริสเห็นว่าในเอกสารข้อตกลงพบเนื้อหาจำนวนมากไม่เป็นไปตามระเบียบอุดมศึกษาของสวีเดน

หลังสถาบันคาโรลินสกาเจรจาเพื่อหาข้อตกลงกับรัฐบาลจีนมาตั้งแต่ พ.ค. 65 จนถึงตอนนี้ก็ยังไม่ได้ข้อสรุป ประเด็นแรกของการพูดคุยคือการทำความเข้าใจก่อนว่าเนื้อความในเอกสารข้อตกลงดังกล่าวหมายความว่าอย่างไร อะไรคือการละเมิดข้อตกลงในสัญญา และใครจะเป็นผู้ตัดสินว่านักศึกษาละเมิดสัญญาหรือไม่ 

แฮร์ริสระบุอีกว่า "ส่วนที่เราให้ความสำคัญตรงนี้คือการทำให้ยอมรับว่า บรรทัดฐานวัฒนธรรมของสวีเดนควรครอบคลุมแก่ผู้รับได้ประโยชน์จากสภาทุนการศึกษาจีนที่เข้ามาเรียนในมหาวิทยาลัยสวีเดน ในสวีเดน สิทธิในเสรีภาพการแสดงออกคือบรรทัดฐาน" 

ออสลุนด์ ของสถาบันเทคโนโลยีแห่งชาติสวีเดน ตั้งข้อสังเกตุว่าแม้ทุกคนต้องรู้ว่า "จีนเป็นอย่างไร" ในเวทีโลก แต่ถึงอย่างนั้นทุกชาติก็ต้องการให้นักเรียนของตนเองประพฤติตัวอย่างเหมาะสม และเป็นตัวแทนภาพลักษณ์ที่ดีของประเทศ 

แม้สถาบันเทคโนโลยีแห่งชาติสวีเดน ยังไม่ยุติความร่วมมือ แต่ออสลุนด์ระบุว่าทางสถาบัน "เข้าใจปัญหาดี" และกำลังพูดคุยเจรจากับสภาทุนการศึกษาจีน เขาระบุอีกว่า "เราร่วมมือกับหลายประเทศที่มีกฎระเบียบและวัฒนธรรมต่างจากเรา และดังนั้นบ่อยครั้งจึงต้องดำเนินการเพื่อสร้างความสมดุล" 

ขณะเดียวกัน เรดิโอฟรีเอเชียรายงานโดยอ้างอิงจากเอกสารที่สามารถเข้าถึงได้บนอินเตอร์เน็ต พบว่าข้อตกลงลักษณะนี้ไม่ได้มีเฉพาะในสวีเดน แต่มีในสหราชอาณาจักรและอาจรวมถึงประเทศอื่นๆ นักวิเคราะห์ให้ความเห็นว่านักศึกษาจีนต่อให้เรียนโดยใช้ทุนตัวเอง หากทำกิจกรรมการเมืองในต่างประเทศ ก็อาจตกในความเสี่ยงได้เช่นกัน 

แปลและเรียบเรียงจาก
Chinese students signing “loyalty” pledges before arrival in Sweden
The secret agreement governs Chinese students in Sweden
Chinese students made to sign ‘loyalty pledges’ to CCP before going to Sweden, report reveals
Tens of thousands of students pledge loyalty to Beijing before arriving abroad