จากความเชื่อที่ว่า "ชัยชนะโอลิมปิก จะทำให้คนหันมาเล่นกีฬามากขึ้น" อาจไม่เป็นความจริง ผลการศึกษาจากแคนาดา พบว่าจำนวนเหรียญรางวัลของนักกีฬาระดับสูง ไม่ได้ส่งผลให้คนทั่วไปหันมาร่วมการแข่งขันกีฬาเพิ่มขึ้น นักวิชาการจากศูนย์วิจัยนโยบายกีฬาแห่งมหาวิทยาลัยโตรอนโต ได้อธิบายสาเหตุของเรื่องนี้

ที่มาภาพ: Team Canada / Équipe Canada 

เดวิด ชูเมกเกอร์ (David Shoemaker) ประธานและ CEO ของคณะกรรมการโอลิมปิกแคนาดา (Canadian Olympic Committee) ได้เรียกร้องให้รัฐบาลเพิ่มงบประมาณอีก 104 ล้านดอลลาร์ฯ สำหรับนักกีฬาโอลิมปิก

เขาได้กล่าวถึงนักกีฬาที่ "สร้างแรงบันดาลใจ" ให้ชาวแคนาดาหันมาเล่นกีฬา และได้เตือนว่าหากไม่ได้รับงบประมาณเพิ่มเติมสำหรับนักกีฬาโอลิมปิก ชาวแคนาดาที่เล่นกีฬาจะลดน้อยลง

ชูเมกเกอร์ตามรอยนักกีฬา ผู้นำด้านกีฬา และนักการเมืองหลายคนที่มักอ้างถึง "แรงบันดาลใจ" จากความสำเร็จของนักกีฬาว่าเป็นเหตุผลที่เพียงพอ สำหรับการสนับสนุนงบประมาณจำนวนมากจากรัฐบาล เพื่อนำไปใช้ในกีฬาระดับสูง และการเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันกีฬาระดับนานาชาติ

แต่หลักฐานเกี่ยวกับแรงบันดาลใจนี้ ซึ่งในวงการวิชาการเรียกกันว่า 'ผลส่งต่อ' (trickle down) หรือ 'ผลจากการเป็นแบบอย่าง' (demonstration effect) นั้น อย่างดีที่สุดก็เป็นเพียงความคิดเพ้อฝันเท่านั้น

ที่ศูนย์วิจัยนโยบายกีฬาแห่งมหาวิทยาลัยโตรอนโต (Centre for Sport Policy Studies at the University of Toronto) ได้มีรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างความสำเร็จของนักกีฬาระดับสูง กับการมีส่วนร่วมกับกีฬาของประชาชนทั่วไป เป็นเวลานานกว่า 20 ปี และไม่พบหลักฐานใดที่สนับสนุนถึง "แรงบันดาลใจ" ตามที่กล่าวอ้าง

หลักฐานจากตัวเลข

ที่มาภาพ: Team Canada / Équipe Canada 

จากการตรวจสอบใน 3 ด้านสำคัญ ได้แก่ (1) จำนวนเหรียญทั้งหมดที่นักกีฬาแคนาดาได้รับในแต่ละรอบโอลิมปิก 4 ปี ตั้งแต่โอลิมปิกฤดูหนาวที่คัลการีปี 1988 จนถึงโอลิมปิกฤดูร้อนที่โตเกียวปี 2020 (2) ข้อมูลจากการสำรวจทั่วไปเกี่ยวกับการเข้าร่วมการแข่งขันกีฬาที่จัดอย่างเป็นระบบในแคนาดาตั้งแต่ปี 1992 และ (3) งบประมาณของ Sport Canada [1] ซึ่งส่วนใหญ่ถูกจัดสรรให้กับวงการกีฬาระดับสูง ตั้งแต่ปี 1988

[1] Sport Canada คือหน่วยงานของรัฐบาลแคนาดาที่รับผิดชอบด้านการพัฒนาและส่งเสริมกีฬาในประเทศ หน่วยงานนี้อยู่ภายใต้การดูแลของกระทรวงการท่องเที่ยว นันทนาการ และกีฬา (Department of Canadian Heritage) มีหน้าที่หลักในการสนับสนุนกีฬาทั้งในระดับมืออาชีพและระดับเยาวชน รวมถึงการจัดสรรงบประมาณให้กับโครงการกีฬาต่างๆ เพื่อส่งเสริมการเข้าร่วมกีฬา การพัฒนานักกีฬา และการเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันกีฬาในระดับชาติและนานาชาติ Sport Canada ยังมีบทบาทในการกำหนดนโยบายด้านกีฬา การสนับสนุนกีฬาระดับสูง และการสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการพัฒนานักกีฬาที่สามารถแข่งขันในเวทีโลก เช่น โอลิมปิก

พบแนวโน้ม คือ ยิ่งรัฐบาลแคนาดาใช้เงินไปกับกีฬาระดับสูงมากเท่าไหร่ นักกีฬาแคนาดาก็ยิ่งคว้าเหรียญรางวัลมากขึ้น

แต่ในขณะเดียวกัน ยิ่งรัฐบาลใช้เงินมากขึ้นและนักกีฬาแคนาดาคว้าเหรียญรางวัลมากขึ้นเท่าไหร่ คนแคนาดาก็ยิ่งเข้าร่วมการแข่งขันกีฬาที่จัดอย่างเป็นระบบน้อยลงเท่านั้น

อัตราการเข้าร่วมกีฬาที่ที่จัดการแข่งขันลดลงจากจุดสูงสุดที่ 44% ในปี 1992 ลงมาอยู่ที่ประมาณ 27% ตั้งแต่ปี 2005

ปัจจัยอื่น ๆ

ที่มาภาพ: Team Canada / Équipe Canada 

หลักฐานทั้งในแคนาดาและระดับนานาชาติสนับสนุนความสัมพันธ์โดยตรงระหว่างจำนวนเงินที่รัฐบาลใช้กับกีฬาระดับสูงและจำนวนเหรียญรางวัลที่นักกีฬาทีมชาติได้รับ

อย่างไรก็ตาม ความสัมพันธ์ระหว่างการใช้จ่ายของรัฐบาลกลางในด้านกีฬา และการมีส่วนร่วมกับการแข่งขันกีฬาของประชาชนในวงกว้างนั้นมีความซับซ้อน  มีปัจจัยอื่น ๆ อีกหลายอย่างที่ต้องพิจารณา ในกรณีของแคนาดา ปัจจัยเหล่านี้รวมถึง:

- ประชากรที่มีอายุมากขึ้น: ซึ่งคาดว่าจะทำให้อัตราการเข้าร่วมการแข่งขันกีฬาลดลง
- ผู้อพยพเพิ่มขึ้น: ชาวแคนาดาผู้มาใหม่ มีแนวโน้มที่จะเข้าร่วมการแข่งขันกีฬาแบบดั้งเดิมน้อยลง เนื่องจากมีอุปสรรคต่าง ๆ
- การตัดงบประมาณด้านการศึกษาและภาครัฐอื่น ๆ: ที่เคยสนับสนุนโอกาสในการเข้าร่วมการแข่งขันกีฬา ที่ไม่ใช่กีฬาระดับสูง
- การมุ่งเน้นความเป็นเลิศมากเกินไป: การระบุความสามารถและความเชี่ยวชาญเฉพาะด้านกีฬาเร็วเกินไป ทำให้เด็กที่มีพัฒนาการช้าหรือเด็กมีทักษะน้อยกว่าถูกกีดกันออกจากการเข้าร่วมการแข่งขันกีฬา
- ค่าใช้จ่ายในการเข้าการแข่งขันกีฬาเพิ่มสูงขึ้น (จ่ายเพื่อเล่นกีฬา): ทำให้หลายครอบครัวและบุคคลไม่สามารถเข้าร่วมได้
- การเปลี่ยนแปลงในระดับนานาชาติ: จากการแข่งขันกีฬาอย่างเป็นระบบ เปลี่ยนไปสู่กิจกรรมสันทนาการมากขึ้น

แม้สาเหตุและผลจะมีความซับซ้อน แต่ไม่มีหลักฐานใดบ่งชี้ว่าความสำเร็จของนักกีฬาแคนาดาทำให้เกิดการเข้าร่วมการแข่งขันกีฬามากขึ้นในหมู่ประชาชนทั่วไป

แรงบันดาลใจเพียงอย่างเดียวยังไม่เพียงพอ

ที่มาภาพ: Team Canada / Équipe Canada 

ไม่เป็นที่สงสัยว่า คนหนุ่มสาวชาวแคนาดาหลายคนได้รับแรงบันดาลใจจากความสำเร็จของนักกีฬาแคนาดา แต่นั่นไม่ใช่ประเด็น เพราะมีเพียงไม่กี่คนที่มีทรัพยากรหรือโอกาสที่จะทำให้แรงบันดาลใจนั้นเป็นจริง หากพวกเขาต้องการเล่นกีฬา

แรงบันดาลใจไม่ได้ทำลายอุปสรรคที่ขัดขวางคนหนุ่มสาวจำนวนมากจากการเข้าร่วมแข่งขันกีฬาตั้งแต่แรก รายได้ครอบครัว เพศ ภาวะทางเพศ ความสามารถ (หรือความพิการ) ที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ และปัจจัยอื่น ๆ มีผลต่อการเข้าร่วมการแข่งขันกีฬา

น่าเสียดายที่ระบบกีฬาแคนาดาไม่ได้สนับสนุนการเล่นกีฬาในระดับพื้นฐานอย่างจริงจัง การพูดว่าความสำเร็จของนักกีฬาจะสร้างแรงบันดาลใจให้คนหันมาเล่นกีฬา แต่ไม่ได้จัดสรรทรัพยากรหรือสร้างโอกาสให้คนรุ่นใหม่ได้ทำตามแรงบันดาลใจนั้น เป็นเพียงคำพูดที่ไม่มีน้ำหนักและไม่จริงใจ

การกล่าวว่าคนเข้าร่วมกีฬาน้อยลง หรือตำหนิคนที่ไม่ได้รับแรงบันดาลใจ เป็นเรื่องไม่ยุติธรรม โดยเฉพาะเมื่อไม่มีการช่วยเหลือหรือสนับสนุนให้พวกเขาเข้าร่วมกีฬาอย่างจริงจัง

การเพิ่มจำนวนผู้เล่นกีฬาอย่างมีประสิทธิภาพต้องอาศัยการวางแผนที่รอบคอบ โดยใช้ข้อมูลจากงานวิจัยและรับฟังความคิดเห็นจากชุมชนเป็นหลัก การพัฒนาควรมุ่งเน้นที่ระดับท้องถิ่น เช่น การจัดหาสถานที่เล่นกีฬาที่เข้าถึงได้ง่าย พัฒนาผู้นำกีฬาที่มีคุณภาพ และหาวิธีช่วยให้ทุกคน ไม่ว่าจะเป็นเด็ก เยาวชน หรือผู้ใหญ่ สามารถก้าวข้ามอุปสรรคทางสังคมและการเงินที่ขัดขวางการเล่นกีฬา การลงทุนในลักษณะนี้จะช่วยสร้างโอกาสใหม่ ๆ และส่งเสริมให้ผู้คนหันมาเล่นกีฬามากขึ้นได้อย่างยั่งยืน

ที่มา: 
The more medals Canadian athletes win, the fewer Canadians participate in organized sport (Peter Donnelly and Bruce Kidd, The Conversation, 25 June 2024)